تصویرسازی با نقش بز در سفالینه‌های عصر مفرغ جنوب‌شرق فلات ایران

طرح‌اندازی نقشمایه‌ی حیوانی بُز یکی از ویژگی‌های منحصربه‌فرد سفالینه‌های منطقه جنوب‌شرق ایران در هزاره‌ی سوم ق.م است نقوش بز برروی این سفالینه‌ها با اشکال، فرم‌ها و شیوه‌های مختلفی، همچون شبهه طبیعت‌گرا و انتزاعی و یا با عناصر مشخص نژادی اجرا شده است. هدف اصلی این تحقیق شناسایی و تبیین انواع نقشمایه‌های بز موجود بر سطوح سفالینه‌های جنوب‌شرق ایران مبتنی‌بر مساله حرکت و پویانمایی در محوطه‌های باستانی شهرسوخته و تپه صادق سیستان، بمپور، کشیک، اسپیدژ و چگردک در بلوچستان در بازه‌ی زمانی عصر مفرغ است. سوال اصلی تحقیق عبارت است از اینکه؛ حرکت در نقوش بز تصویر شده بر سفالینه‌های جنوب‌شرق ایران در چه قالب‌های حرکتی بیان شده است؟ آیا می‌توان این نقوش را براساس ویژگی‌های حرکتی و پویانمایی آنها تقسیم‌بندی نمود؟ روش تحقیق از نوع توصیفی-تحلیلی بوده و جمع‌آوری اطلاعات با استفاده از روش‌های میدانی و کتابخانه‌ای این پژوهش به‌ثمر رسیده است. نتایج مطالعات انجام شده نشان داد نقش‌مایه‌های بز در سفال جنوب‌شرقی ایران از منظر تصویرسازی در قالب حالت‌های ثابت، نیمه‌متحرک و متحرک قابل تقسیم‌بندی است. نقوش ثابت طرح‌هایی هستند که جانور بدون هیچ‌گونه تحرک و نشانی از حرکت ترسیم شده است که بیشتر تصاویر محوطه‌های فوق در این دسته قرار می‌گیرند. در نقوش حیوانی نیمه‌متحرک، طرح‌هایی از بز درنظر گرفته شده که بدن حیوان حالتی از حرکت و جست‌وخیز دارد. امّا در چند مورد خاص نقوشی با خواص پویانمایی چندمرحله‌ای و مصوّر از حیوان بز ترسیم شده است که معروف‌ترین آن جام سفالین شهرسوخته است. ازهمین‌رو علاوه‌بر تبیین این سه قالب در محوطه‌های فوق‌الذکر به معرفی نمونه‌های جدیدی از سفال‌های منطقه‌ی جنوب‌شرق، پرداخته شده است. شایان ذکر است طرح گسترش اندیشه‌ی نقوش متحرک و آشنایی هنرمندان پیش‌ازتاریخی با متحرک‌سازی تصاویر، طرحی تصادفی و مختص جام سفالین شهرسوخته نبوده و در دیگر نقشمایه‌های آثار سفالین جنوب‌شرق ایران قابل مشاهده است.